Khi người bạn bốn chân chuẩn bị chào đón đàn con bé bỏng, hẳn bạn vừa hồi hộp, lo lắng lại vừa tràn đầy mong chờ. Đỡ đẻ cho chó tại nhà không phải là việc quá phức tạp nếu bạn có sự chuẩn bị và kiến thức đúng đắn. Bài viết này từ Shop Thú Cưng sẽ chia sẻ kinh nghiệm và hướng dẫn chi tiết về Cách đỡ đẻ Cho Chó, giúp bạn tự tin hơn trong khoảnh khắc quan trọng này, đảm bảo chó mẹ “mẹ tròn con vuông”. Tương tự như cách đỡ đẻ cho mèo, việc chuẩn bị kỹ lưỡng và hiểu rõ quá trình sinh nở là chìa khóa thành công.
Dấu hiệu nào cho thấy chó sắp đẻ?
Khoảng 24 giờ trước khi chính thức chuyển dạ, chó mẹ sẽ có những dấu hiệu rõ rệt cho thấy ngày trọng đại đã cận kề.
Những dấu hiệu này giúp bạn nhận biết thời điểm cần theo dõi sát sao và chuẩn bị mọi thứ.
Quan sát kỹ các dấu hiệu dưới đây sẽ giúp bạn chủ động hơn:
- Giảm nhiệt độ cơ thể: Đây là dấu hiệu đáng tin cậy nhất. Nhiệt độ trực tràng của chó mẹ thường giảm xuống dưới 37.8°C (100°F), có thể chỉ còn 37°C hoặc thấp hơn, khoảng 12-24 giờ trước khi bắt đầu chuyển dạ. Bạn nên đo nhiệt độ cho chó 2-3 lần mỗi ngày trong vài ngày cuối thai kỳ để theo dõi sự thay đổi này.
- Bỏ ăn hoặc ăn ít hơn: Chó mẹ thường không còn hứng thú với thức ăn khi sắp sinh, đôi khi chúng sẽ bỏ ăn hẳn.
- Trở nên bồn chồn, lo lắng: Chó có thể đi lại không yên, thở hổn hển, cào bới ổ đẻ, run rẩy hoặc tìm kiếm một nơi kín đáo để ẩn náu. Đây là bản năng tự nhiên của chúng.
- Liếm láp vùng kín: Việc liếm láp liên tục ở khu vực âm hộ là một dấu hiệu thường thấy khi chuyển dạ cận kề.
- Thay đổi hành vi: Một số chó mẹ trở nên quấn quýt với chủ hơn, trong khi số khác lại thích ở một mình và không muốn bị làm phiền.
- Tiết dịch nhầy ở âm hộ: Bạn có thể thấy một ít dịch nhầy không màu hoặc có màu hơi hồng nhạt tiết ra từ âm hộ của chó. Dịch này báo hiệu cổ tử cung đang mở.
Chuẩn bị gì trước khi chó “lâm bồn”?
Việc chuẩn bị chu đáo sẽ tạo môi trường an toàn, thoải mái cho chó mẹ và giúp quá trình đỡ đẻ diễn ra suôn sẻ hơn.
Bạn cần chuẩn bị cả không gian lẫn dụng cụ cần thiết.
Những thứ bạn cần chuẩn bị bao gồm:
Ổ đẻ (Whelping Box)
- Địa điểm: Chọn một nơi yên tĩnh, ấm áp, kín gió, dễ vệ sinh và ít người qua lại trong nhà. Tốt nhất là cho chó làm quen với ổ đẻ này ít nhất 1-2 tuần trước ngày dự sinh.
- Thiết kế: Ổ đẻ có thể là một chiếc hộp gỗ, nhựa hoặc cũi lớn, có thành đủ cao để chó mẹ không bước ra ngoài dễ dàng nhưng đủ thấp để bạn có thể quan sát và can thiệp khi cần. Nên có một “lan can” nhỏ chạy quanh bên trong cách đáy khoảng 10-15cm để ngăn chó mẹ đè lên chó con.
- Đệm lót: Lót ổ bằng ga trải giường cũ, khăn bông sạch hoặc báo. Chuẩn bị nhiều lớp lót thay thế vì có thể cần thay thường xuyên trong và sau quá trình sinh.
Dụng cụ cần thiết
- Khăn bông sạch: Khoảng 6-10 chiếc để lau khô chó con ngay sau khi sinh.
- Chỉ nha khoa hoặc chỉ cotton dày: Để buộc dây rốn.
- Kéo y tế hoặc kéo tiệt trùng: Để cắt dây rốn (đã được khử trùng).
- Dung dịch sát trùng: Cồn y tế hoặc Povidone-Iodine để sát trùng kéo và tay.
- Đèn sưởi hoặc tấm sưởi (loại dùng cho thú cưng): Để giữ ấm cho chó con sau sinh, vì chúng chưa tự điều chỉnh được thân nhiệt. Đặt đèn sưởi cách ổ đẻ đủ xa để không làm nóng quá mức, hoặc dùng tấm sưởi chỉ chiếm một phần diện tích ổ để chó con có thể di chuyển ra chỗ mát hơn nếu cần.
- Cân tiểu ly: Để cân trọng lượng chó con sau sinh và theo dõi sự phát triển.
- Ống hút mũi em bé hoặc bơm tiêm không kim: Để hút chất nhầy trong mũi, miệng chó con nếu cần.
- Bát nước sạch: Cho chó mẹ uống trong lúc nghỉ ngơi.
- Thùng rác có lót túi: Để đựng các vật liệu bẩn (khăn, nhau thai thừa…).
- Sổ ghi chép và bút: Ghi lại thời gian sinh của mỗi con, giới tính, cân nặng, số lượng nhau thai đã ra.
- Găng tay y tế: Để đảm bảo vệ sinh cho bạn khi hỗ trợ chó mẹ.
- Số điện thoại của bác sĩ thú y: Chuẩn bị sẵn sàng cho trường hợp khẩn cấp.
Quá trình chuyển dạ và sinh nở của chó diễn ra thế nào?
Hiểu rõ các giai đoạn chuyển dạ giúp bạn theo dõi sát sao và biết khi nào cần can thiệp hoặc gọi bác sĩ thú y.
Quá trình này thường chia làm 3 giai đoạn chính.
Chi tiết về các giai đoạn:
-
Giai đoạn 1: Chuyển dạ sớm
- Giai đoạn này có thể kéo dài từ 6 đến 12 giờ, đôi khi lên đến 24 giờ ở chó cái đẻ lứa đầu.
- Chó mẹ sẽ có các dấu hiệu bồn chồn, thở hổn hển, cào bới ổ đẻ, run rẩy.
- Cổ tử cung bắt đầu giãn ra. Các cơn co thắt tử cung bắt đầu nhưng chưa mạnh và rõ ràng.
- Bạn nên để chó mẹ yên tĩnh, chỉ theo dõi từ xa và đảm bảo môi trường xung quanh không có tiếng ồn hoặc vật gây xao nhãng.
-
Giai đoạn 2: Rặn đẻ và sinh con
- Đây là giai đoạn chó mẹ bắt đầu rặn đẻ mạnh mẽ để đẩy chó con ra ngoài.
- Bạn sẽ thấy các cơn co thắt bụng rõ rệt hơn.
- Thông thường, sau khoảng 10-30 phút rặn đẻ tích cực, chó con đầu tiên sẽ được sinh ra.
- Chó con có thể ra theo đầu trước hoặc chân trước, cả hai đều là bình thường.
- Mỗi lần sinh có thể cách nhau từ 15 phút đến 2 giờ. Điều quan trọng là chó mẹ vẫn rặn đẻ hiệu quả trong khoảng thời gian đó. Nếu chó mẹ rặn mạnh liên tục hơn 30 phút mà không sinh được con nào, hoặc khoảng cách giữa các lần sinh quá lâu (trên 2-3 giờ) mà bạn biết chắc vẫn còn chó con trong bụng, đây là dấu hiệu cần gọi bác sĩ thú y ngay lập tức. Để hiểu rõ hơn về chó rặn đẻ bao lâu là bình thường và khi nào là bất thường, bạn có thể tham khảo thêm thông tin chi tiết.
-
Giai đoạn 3: Đẻ nhau thai
- Sau khi mỗi chó con được sinh ra, nhau thai tương ứng sẽ được đẩy ra ngoài.
- Chó mẹ thường có bản năng ăn nhau thai. Việc này cung cấp một số hormone và chất dinh dưỡng, nhưng ăn quá nhiều có thể gây nôn mửa hoặc tiêu chảy. Bạn có thể cho phép chó mẹ ăn 1-2 nhau thai đầu tiên, sau đó nên loại bỏ các nhau thai còn lại một cách kín đáo.
- Điều cực kỳ quan trọng là phải đếm đủ số nhau thai được sinh ra tương ứng với số chó con. Nếu còn nhau thai sót lại trong tử cung, có thể gây nhiễm trùng nghiêm trọng.
Cách đỡ đẻ cho chó tại nhà: Từng bước chi tiết
Vai trò của bạn không phải là làm thay chó mẹ, mà là quan sát, hỗ trợ khi cần thiết và đảm bảo an toàn cho cả mẹ và con.
Hãy sẵn sàng can thiệp một cách nhẹ nhàng nếu chó mẹ cần giúp đỡ.
Dưới đây là các bước bạn có thể thực hiện:
- Giữ bình tĩnh và quan sát: Điều quan trọng nhất là bạn phải bình tĩnh. Năng lượng lo lắng của bạn có thể ảnh hưởng đến chó mẹ. Quan sát quá trình sinh nở diễn ra tự nhiên. Hầu hết chó mẹ đều có bản năng tuyệt vời và tự mình xoay sở được.
- Hỗ trợ xé bọc ối (nếu cần): Mỗi chó con được sinh ra trong một bọc ối. Chó mẹ thường tự xé bọc này và liếm sạch chó con. Nếu chó mẹ quá mệt, lúng túng hoặc không làm ngay (đặc biệt là với chó con đầu tiên), bạn cần nhanh chóng dùng ngón tay xé bọc ối ở phần mũi và miệng chó con để bé có thể thở. Thao tác này cần thực hiện trong vòng vài giây sau khi chó con ra đời.
- Hút chất nhầy: Sau khi xé bọc ối, dùng ống hút mũi hoặc bơm tiêm không kim nhẹ nhàng hút sạch chất nhầy trong mũi và miệng chó con để đảm bảo đường thở thông thoáng.
- Cắt dây rốn (nếu cần): Chó mẹ thường tự cắn đứt dây rốn. Nếu chó mẹ không làm hoặc cắn quá sát vào bụng chó con, bạn cần can thiệp.
- Dùng chỉ nha khoa hoặc chỉ cotton buộc chặt dây rốn cách bụng chó con khoảng 2.5-3cm. Buộc thêm một nút thắt nữa cách nút đầu tiên khoảng 1-2cm về phía nhau thai.
- Sát trùng kéo y tế và cắt dây rốn ở giữa hai nút buộc chỉ.
- Nhúng nhẹ đầu dây rốn còn dính vào bụng chó con vào dung dịch sát trùng (Povidone-Iodine pha loãng) để ngăn nhiễm trùng.
- Lau khô và kích thích chó con: Dùng khăn bông sạch lau khô chó con thật nhanh và kỹ. Việc lau khô này đồng thời giúp kích thích tuần hoàn máu và hô hấp của bé. Lau mạnh nhưng nhẹ nhàng, đặc biệt là vùng ngực. Chó con khỏe mạnh sẽ bắt đầu khóc, ngọ nguậy và tìm vú mẹ.
- Để chó con tiếp xúc với chó mẹ: Đặt chó con đã được lau khô và xử lý dây rốn vào gần chó mẹ để chó mẹ liếm sạch lần nữa và bắt đầu cho bú. Sữa đầu (colostrum) rất quan trọng cho hệ miễn dịch của chó con.
- Đếm số nhau thai: Theo dõi và đếm số nhau thai được tống ra. Đảm bảo số nhau thai bằng số chó con được sinh ra. Nếu nhau thai chưa ra, không được kéo.
- Ghi chép: Ghi lại thời gian sinh của mỗi con, giới tính, và bất kỳ quan sát đặc biệt nào (ví dụ: khó thở, yếu ớt).
Khi nào cần gọi bác sĩ thú y?
Biết khi nào cần tìm kiếm sự trợ giúp chuyên nghiệp là yếu tố sống còn để đảm bảo an toàn cho chó mẹ và đàn con.
Đừng ngần ngại gọi bác sĩ nếu bạn thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.
Theo Bác sĩ Thú y Nguyễn Văn An, một chuyên gia có nhiều năm kinh nghiệm chăm sóc sức khỏe vật nuôi, “Bản năng của chó mẹ rất mạnh mẽ, nhưng có những trường hợp cần sự can thiệp y tế ngay lập tức. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu nguy hiểm và liên hệ với bác sĩ thú y là hành động trách nhiệm nhất của người nuôi.”
Đây là những tình huống bạn cần liên hệ với bác sĩ thú y ngay lập tức:
- Chó mẹ rặn mạnh mẽ liên tục trong 30-45 phút mà không sinh được chó con nào.
- Khoảng cách giữa hai lần sinh quá lâu (hơn 2-3 giờ) mà bạn biết chắc vẫn còn chó con trong bụng.
- Chó mẹ có dấu hiệu kiệt sức, run rẩy dữ dội, nướu nhợt nhạt hoặc tím tái.
- Ra nhiều máu tươi từ âm hộ (một ít máu và dịch nhầy là bình thường, nhưng ra máu xối xả là nguy hiểm).
- Ra dịch có mùi hôi hoặc màu xanh đen bất thường từ âm hộ (trước khi sinh chó con đầu tiên).
- Nhiệt độ cơ thể chó mẹ tăng cao sau khi chuyển dạ bắt đầu.
- Chó con bị mắc kẹt ở cửa mình và bạn không thể nhẹ nhàng kéo ra được.
- Sau khi sinh xong tất cả chó con, bạn nghi ngờ còn sót nhau thai hoặc chó con trong bụng.
- Chó mẹ có biểu hiện đau đớn dữ dội, sưng đỏ vùng kín.
- Chó con yếu ớt, không bú mẹ, thở khó khăn, hoặc bị dị tật bẩm sinh rõ rệt.
Chăm sóc chó mẹ và chó con sau sinh
Sau khi quá trình sinh nở kết thúc, công việc của bạn vẫn chưa xong. Chăm sóc đúng cách giai đoạn này rất quan trọng cho sự phục hồi của chó mẹ và sự phát triển khỏe mạnh của chó con.
Bạn cần đảm bảo chó mẹ được nghỉ ngơi, ăn uống đủ chất và chó con được bú sữa đầy đủ.
Chăm sóc chó mẹ
- Nghỉ ngơi: Cung cấp một môi trường yên tĩnh, thoải mái để chó mẹ nghỉ ngơi bên đàn con. Hạn chế người lạ hoặc vật nuôi khác làm phiền.
- Dinh dưỡng: Chó mẹ sau sinh cần rất nhiều năng lượng để phục hồi và sản xuất sữa. Cung cấp thức ăn chất lượng cao dành cho chó mẹ đang cho con bú hoặc thức ăn cho chó con (vì chúng giàu năng lượng và dinh dưỡng). Cho chó mẹ ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày và luôn có nước sạch sẵn sàng. Việc bổ sung dinh dưỡng giúp chó mẹ nhanh chóng lấy lại sức. Nhiều người quan tâm đến hệ tiêu hóa, không chỉ ở người mà còn ở thú cưng. Ví dụ, với Yakult, một sản phẩm quen thuộc, câu hỏi yakult mấy tuổi uống được thường được đặt ra, cho thấy sự quan tâm đến probiotics từ rất sớm ở người. Tương tự, việc chăm sóc hệ tiêu hóa cho chó mẹ và chó con cũng rất quan trọng. Bạn có thể tìm hiểu xem liệu chó ăn sữa chua được không để cân nhắc bổ sung lợi khuẩn cho chó mẹ sau sinh, giúp hệ tiêu hóa của chúng khỏe mạnh hơn.
- Vệ sinh: Thay đệm lót ổ đẻ thường xuyên để giữ sạch sẽ. Theo dõi dịch tiết từ âm hộ chó mẹ (dịch sản), ban đầu có thể có màu đỏ sẫm rồi chuyển sang nhạt dần và hết sau vài tuần. Nếu dịch có mùi hôi, màu bất thường hoặc kéo dài, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ thú y.
- Theo dõi sức khỏe: Quan sát chó mẹ xem có dấu hiệu sốt, bỏ ăn, thờ ơ, sưng tuyến sữa, hoặc bất kỳ dấu hiệu bất thường nào khác không.
Chăm sóc chó con
- Giữ ấm: Đảm bảo nhiệt độ trong ổ đẻ luôn đủ ấm (khoảng 29-32°C trong tuần đầu). Sử dụng đèn sưởi hoặc tấm sưởi một cách an toàn. Chó con bị lạnh rất dễ bị suy yếu và tử vong.
- Cho bú: Đảm bảo tất cả chó con đều tìm được vú mẹ và bú sữa đầu trong vài giờ đầu sau sinh. Sữa đầu chứa kháng thể giúp bảo vệ chúng khỏi bệnh tật. Theo dõi xem chó con nào yếu, không bú được để hỗ trợ hoặc xem xét cho bú sữa thay thế (sữa chuyên dụng cho chó con). Chó con khỏe mạnh sẽ bú no (bụng căng nhẹ), ngủ yên và tăng cân hàng ngày.
- Theo dõi sức khỏe: Quan sát chó con xem có dấu hiệu yếu ớt, quấy khóc liên tục, không bú, tiêu chảy, hoặc bất kỳ dấu hiệu bệnh tật nào không. Chó con yếu cần được can thiệp sớm.
Những điều cần tránh khi đỡ đẻ cho chó
Có một số việc bạn tuyệt đối không nên làm khi hỗ trợ chó mẹ sinh nở để tránh gây hại cho cả mẹ và con.
Tránh những sai lầm phổ biến này để đảm bảo an toàn.
Những điều cần tránh:
- Can thiệp quá nhiều: Trừ khi chó mẹ rõ ràng gặp khó khăn và bạn biết chính xác mình đang làm gì, hãy để quá trình sinh nở diễn ra tự nhiên. Can thiệp quá mức có thể làm chó mẹ căng thẳng và ảnh hưởng đến bản năng của chúng.
- Kéo chó con ra ngoài một cách thô bạo: Nếu chó con bị kẹt, bạn chỉ nên kéo một cách rất nhẹ nhàng và theo nhịp rặn của chó mẹ. Tuyệt đối không được dùng lực mạnh hoặc kéo khi chó mẹ không rặn, vì có thể gây tổn thương nghiêm trọng cho cả mẹ và con. Tốt nhất là gọi bác sĩ thú y trong trường hợp này.
- Để chó con bị lạnh: Chó con mới sinh cực kỳ nhạy cảm với nhiệt độ. Thiếu nhiệt có thể khiến chúng suy yếu nhanh chóng.
- Không đảm bảo vệ sinh: Tay bạn, dụng cụ, và ổ đẻ cần được giữ sạch sẽ để tránh nhiễm trùng.
- Bỏ qua các dấu hiệu nguy hiểm: Đừng chủ quan nếu chó mẹ có các dấu hiệu chuyển dạ khó khăn hoặc bất thường. Thời gian là yếu tố quan trọng trong trường hợp khẩn cấp.
- Cho chó mẹ hoặc chó con ăn uống không phù hợp: Chỉ cho chó mẹ uống nước sạch trong lúc đẻ. Sau sinh, cho ăn thức ăn giàu dinh dưỡng chuyên dụng. Tuyệt đối không cho chó con mới sinh (dưới 4 tuần tuổi) uống sữa bò hoặc sữa bột dành cho người, vì chúng không tiêu hóa được và có thể gây tiêu chảy nguy hiểm. Chỉ sử dụng sữa chuyên dụng cho chó con.
Kinh nghiệm thực tế từ người nuôi
Từ kinh nghiệm của những người đã từng đỡ đẻ cho chó tại nhà, sự chuẩn bị tinh thần và kiến thức là vô cùng quý giá.
Chia sẻ từ những người đi trước có thể mang lại góc nhìn thực tế và hữu ích.
Nhiều người nuôi chó lâu năm chia sẻ rằng:
- “Lần đầu tiên chó nhà tôi đẻ, tôi lo muốn xỉu! Nhưng khi bắt tay vào làm theo hướng dẫn và thấy chó mẹ tự xoay sở được, tôi mới thấy tự tin hơn. Chuẩn bị sẵn sàng mọi thứ giúp tôi bớt bối rối nhiều lắm.” – Chị Mai Anh, chủ nhân của một đàn chó Poodle nhỏ.
- “Điều quan trọng nhất là theo dõi sát mà không làm phiền. Chỉ can thiệp khi thật sự cần thiết. Và luôn có số điện thoại bác sĩ thú y trong tay, đừng ngại gọi cho họ dù chỉ để hỏi một câu nhỏ.” – Anh Tuấn, người nuôi chó giống lớn.
- “Tôi học cách mát xa nhẹ nhàng vùng bụng chó mẹ giữa các cơn rặn để giúp đẩy thai. Nhưng phải làm thật cẩn thận và chỉ khi đã được hướng dẫn kỹ.” – Chú Hùng, có kinh nghiệm đỡ đẻ cho chó Bắc Kinh.
- “Sau khi đẻ, chó mẹ rất mệt và đói. Hãy chuẩn bị sẵn thức ăn ngon và dễ tiêu hóa cho nó ngay khi xong việc. Đừng quên cho nó uống nước.” – Cô Lan, người đã đỡ đẻ thành công cho nhiều lứa chó Golden Retriever. Một số giống chó, như chó samoyed giá từ 1-3 triệu, có thể cần chế độ chăm sóc đặc biệt hơn sau sinh, tùy thuộc vào kích thước đàn con và thể trạng của mẹ. Việc tìm hiểu kỹ về giống chó của mình cũng là một phần quan trọng trong quá trình chuẩn bị.
Kết bài
Việc đỡ đẻ cho chó tại nhà là một trải nghiệm đáng nhớ, đầy cảm xúc nhưng cũng cần sự chuẩn bị kỹ lưỡng, kiến thức đúng đắn và tinh thần bình tĩnh. Bằng cách hiểu rõ các dấu hiệu, chuẩn bị đầy đủ dụng cụ, theo dõi quá trình sinh nở và biết khi nào cần tìm kiếm sự trợ giúp chuyên nghiệp, bạn có thể hỗ trợ người bạn bốn chân của mình vượt cạn thành công. Hãy luôn nhớ rằng vai trò của bạn là hỗ trợ, không phải làm thay. Chúc bạn và chó mẹ “mẹ tròn con vuông”, chào đón những thành viên bé bỏng khỏe mạnh! Nếu có bất kỳ câu hỏi nào về cách đỡ đẻ cho chó hoặc chăm sóc chó mẹ sau sinh, đừng ngần ngại tham khảo ý kiến bác sĩ thú y.