Nuôi chó cưng trong nhà giống như có thêm một thành viên trong gia đình vậy. Chúng ta yêu thương, chăm sóc chúng từng li từng tí, từ miếng ăn đến giấc ngủ, từ lúc còn bé tí cho đến khi trưởng thành. Và khi các bạn cún bước vào giai đoạn dậy thì, một trong những điều khiến không ít chủ nuôi cảm thấy “loay hoay” hay thậm chí là “đau đầu” chính là việc hiểu rõ về Mùa Giao Phối Của Chó, hay còn gọi là chu kỳ salo hay động dục. Việc nắm bắt được những dấu hiệu, giai đoạn và cách chăm sóc phù hợp trong thời kỳ này không chỉ giúp bạn quản lý cún cưng tốt hơn mà còn đảm bảo sức khỏe và sự an toàn cho chúng. Hãy cùng Shop Thú Cưng đi sâu vào chủ đề quan trọng này nhé!
Mùa giao phối của chó là gì?
Mùa giao phối của chó hay chu kỳ động dục (estrous cycle) là giai đoạn sinh lý đặc trưng ở chó cái, khi cơ thể chúng sẵn sàng về mặt sinh sản. Đây là thời điểm chó cái thu hút chó đực và có thể mang thai nếu xảy ra giao phối.
Chu kỳ này không giống như “mùa” theo nghĩa thời tiết hay mùa vụ ở cây trồng. Nó là một chuỗi các thay đổi nội tiết tố và sinh lý diễn ra trong cơ thể chó cái theo một chu kỳ nhất định, thường lặp lại đều đặn sau một khoảng thời gian nhất định.
Khi nào chó bắt đầu có mùa giao phối?
Chó cái thường bắt đầu chu kỳ salo đầu tiên khi đạt đến tuổi dậy thì. Độ tuổi này có sự khác biệt đáng kể giữa các giống chó và kích thước cơ thể.
Tuổi dậy thì của chó cái
Tuổi dậy thì ở chó cái thường dao động từ 6 tháng đến 12 tháng tuổi.
- Chó nhỏ: Các giống chó nhỏ (như Poodle, Chihuahua, Yorkshire Terrier) có thể dậy thì sớm hơn, đôi khi chỉ từ 6 tháng tuổi.
- Chó lớn: Các giống chó lớn hoặc khổng lồ (như Great Dane, Mastiff, Newfoundland) có thể dậy thì muộn hơn nhiều, thậm chí đến 18-24 tháng tuổi mới có chu kỳ salo đầu tiên.
Chu kỳ salo đầu tiên
Chu kỳ salo đầu tiên là dấu mốc quan trọng đánh dấu sự trưởng thành sinh dục của chó cái. Sau chu kỳ này, chúng sẽ có khả năng mang thai. Chu kỳ này thường lặp lại 1-2 lần mỗi năm, tùy thuộc vào giống chó. Một số giống chó cổ xưa hoặc chó săn có thể chỉ có 1 chu kỳ mỗi năm.
Các giai đoạn của mùa giao phối ở chó cái diễn ra thế nào?
Chu kỳ động dục ở chó cái được chia thành bốn giai đoạn chính, mỗi giai đoạn có những đặc điểm sinh lý và hành vi riêng biệt. Việc hiểu rõ từng giai đoạn giúp chủ nuôi theo dõi và chăm sóc chó đúng cách.
Giai đoạn tiền động dục (Proestrus)
Đây là giai đoạn khởi đầu của chu kỳ, thường kéo dài khoảng 7-10 ngày (có thể ngắn hơn hoặc dài hơn tùy cá thể).
Đặc điểm chính:
- Âm hộ bắt đầu sưng lên và chảy máu lấm tấm hoặc dịch màu hồng nhạt. Lượng dịch và màu sắc có thể thay đổi tùy con.
- Chó đực sẽ bị thu hút bởi chó cái trong giai đoạn này do mùi hormone, nhưng chó cái thường chưa chấp nhận giao phối và có thể gầm gừ hoặc cắn nếu chó đực tiếp cận quá gần.
- Hành vi có thể thay đổi: chó cái có thể trở nên bồn chồn hơn, đi tiểu nhiều hơn (đánh dấu lãnh thổ bằng nước tiểu có chứa hormone), hoặc liếm bộ phận sinh dục thường xuyên.
Giai đoạn động dục (Estrus)
Đây là giai đoạn “vàng” để giao phối, kéo dài khoảng 5-10 ngày. Chó cái sẵn sàng chấp nhận chó đực.
Đặc điểm chính:
- Dịch chảy ra từ âm hộ thường chuyển sang màu nhạt hơn, có thể là màu rơm hoặc gần như trong suốt, và lượng dịch có thể giảm đi. Âm hộ vẫn sưng nhưng có thể mềm hơn một chút.
- Đây là thời điểm rụng trứng. Thời gian rụng trứng thường xảy ra khoảng 2-3 ngày sau khi giai đoạn Estrus bắt đầu.
- Hành vi thay đổi rõ rệt: chó cái trở nên dễ dãi hơn với chó đực, có thể ve vẩy đuôi sang một bên khi được kích thích (gọi là “standing heat”), hoặc chủ động tiếp cận chó đực.
- Đây chính là đỉnh điểm của mùa giao phối của chó cái, là lúc khả năng thụ thai cao nhất.
Giai đoạn sau động dục (Diestrus)
Giai đoạn này xảy ra ngay sau khi giai đoạn Estrus kết thúc, kéo dài khoảng 60-90 ngày ở chó cái không mang thai và khoảng 58-63 ngày ở chó cái mang thai (đến khi sinh nở).
Đặc điểm chính:
- Âm hộ từ từ xẹp xuống và hết chảy dịch.
- Hành vi chấp nhận chó đực chấm dứt.
- Mức độ hormone progesterone vẫn cao trong giai đoạn này, bất kể chó có mang thai hay không. Điều này giải thích tại sao chó cái có thể biểu hiện mang thai giả (pseudopregnancy) trong giai đoạn Diestrus, bao gồm cả những thay đổi hành vi và sinh lý như sưng tuyến vú, làm ổ, hoặc thậm chí tiết sữa.
Giai đoạn nghỉ (Anestrus)
Đây là giai đoạn nghỉ ngơi giữa các chu kỳ động dục, kéo dài khoảng 4-6 tháng hoặc lâu hơn.
Đặc điểm chính:
- Không có hoạt động sinh dục nào xảy ra.
- Mức độ hormone sinh sản ở mức thấp nhất.
- Đây là giai đoạn cơ thể chó cái chuẩn bị cho chu kỳ tiếp theo.
Tổng thời gian một chu kỳ động dục hoàn chỉnh (từ Proestrus đến hết Anestrus) thường kéo dài khoảng 6-7 tháng.
Dấu hiệu nhận biết chó cái đang trong mùa giao phối
Việc nhận biết sớm các dấu hiệu này giúp chủ nuôi chuẩn bị và quản lý chó tốt hơn trong mùa giao phối của chó:
- Chảy máu âm hộ: Đây là dấu hiệu dễ nhận thấy nhất, bắt đầu từ những đốm nhỏ rồi tăng dần lượng dịch. Màu sắc có thể từ đỏ tươi đến hồng nhạt hoặc nâu.
- Âm hộ sưng và đỏ: Bộ phận sinh dục bên ngoài (âm hộ) sẽ sưng to hơn bình thường và có màu đỏ sẫm.
- Thay đổi hành vi đi tiểu: Chó cái có thể đi tiểu thường xuyên hơn và ở nhiều địa điểm khác nhau để đánh dấu lãnh thổ bằng nước tiểu có chứa pheromone thu hút chó đực.
- Liếm bộ phận sinh dục: Chó sẽ thường xuyên liếm hoặc chà xát bộ phận sinh dục vào sàn hoặc đồ vật.
- Bồn chồn, cáu kỉnh hoặc quấn chủ hơn: Tính cách của chó có thể thay đổi. Một số trở nên bồn chồn, khó chịu, dễ gắt gỏng, trong khi số khác lại quấn quýt chủ hơn bình thường.
- Thu hút chó đực: Chó đực trong khu vực sẽ bắt đầu chú ý và cố gắng tiếp cận chó cái. Chó cái có thể chấp nhận hoặc từ chối chó đực tùy thuộc vào giai đoạn của chu kỳ.
- Hành vi “cờ đuôi”: Trong giai đoạn Estrus, khi được kích thích, chó cái có thể ve vẩy đuôi sang một bên để lộ âm hộ, sẵn sàng cho việc giao phối.
Quan sát kỹ những thay đổi nhỏ nhất về thể chất và hành vi là chìa khóa để nhận biết chính xác thời điểm mùa giao phối của chó bắt đầu.
Mùa giao phối của chó đực có giống chó cái không?
Không, chu kỳ sinh sản của chó đực hoàn toàn khác biệt so với chó cái. Chó đực không có “mùa giao phối” theo chu kỳ như chó cái. Thay vào đó, chó đực trưởng thành về mặt sinh dục luôn sẵn sàng giao phối bất cứ lúc nào khi ngửi thấy mùi hoặc cảm nhận được sự hiện diện của chó cái đang trong giai đoạn động dục (Estrus).
Để hiểu rõ hơn về cơ chế này và hành vi của chó đực trong thời kỳ này, bạn có thể tham khảo bài viết chuyên sâu về mùa giao phối của chó đực. Chó đực bị điều khiển bởi bản năng và hormone mạnh mẽ khi phát hiện chó cái salo, chúng có thể bỏ ăn, bồn chồn, sủa nhiều hơn và tìm mọi cách để tiếp cận chó cái.
Chăm sóc chó trong mùa giao phối cần làm gì?
Thời kỳ salo là giai đoạn nhạy cảm đối với chó cái, đòi hỏi chủ nuôi cần có sự quan tâm và chăm sóc đặc biệt.
Đối với chó cái
- Vệ sinh sạch sẽ: Dịch tiết ra trong giai đoạn tiền động dục và động dục có thể gây mất vệ sinh. Bạn có thể sử dụng tã lót chuyên dụng cho chó cái salo để giữ nhà cửa sạch sẽ. Thường xuyên lau rửa nhẹ nhàng vùng âm hộ bằng nước ấm hoặc dung dịch vệ sinh chuyên dụng cho thú cưng.
- Giám sát chặt chẽ: Đây là điều quan trọng nhất để ngăn chặn việc giao phối ngoài ý muốn. Luôn giữ chó cái trong nhà hoặc trong khu vực có rào chắn an toàn. Khi dắt đi dạo, luôn dùng dây xích và tránh xa những nơi có nhiều chó đực. Ngay cả khi chó cái của bạn chưa chấp nhận giao phối trong giai đoạn đầu, chỉ cần lơ là một chút cũng có thể xảy ra sự cố.
- Cân bằng dinh dưỡng: Đảm bảo chó được cung cấp đủ dinh dưỡng, đặc biệt nếu bạn có ý định cho chó phối giống.
- Theo dõi sức khỏe: Quan sát các dấu hiệu bất thường như dịch chảy ra có mùi hôi, màu sắc lạ, hoặc chó cái có vẻ đau đớn. Tham khảo ý kiến bác sĩ thú y nếu có lo ngại.
Đối với chó đực
Nếu bạn nuôi chó đực chưa triệt sản, chúng sẽ bị ảnh hưởng bởi mùi của chó cái đang salo trong khu vực.
- Giám sát chặt chẽ: Chó đực có thể trở nên rất bồn chồn, cố gắng bỏ nhà đi tìm chó cái. Giữ chúng trong khu vực an toàn và luôn dùng dây xích khi ra ngoài.
- Phớt lờ hành vi “ám ảnh”: Chó đực có thể sủa nhiều, rên rỉ, bỏ ăn. Cố gắng phớt lờ những hành vi này để không vô tình khuyến khích chúng.
- Kiên nhẫn: Hiểu rằng đây là bản năng của chúng. Hãy kiên nhẫn và tìm cách giúp chúng phân tán sự chú ý bằng cách chơi đùa, huấn luyện thêm.
Theo Bác sĩ Thú y Lê Thị Minh Anh, việc quản lý hành vi của cả chó đực và chó cái trong mùa giao phối là rất cần thiết để tránh những tình huống không mong muốn như mang thai ngoài ý muốn hoặc chó bị đi lạc do bản năng tìm bạn tình.
Những lưu ý quan trọng khi chó bước vào mùa giao phối
Ngoài việc chăm sóc hàng ngày, có một vài điểm bạn cần đặc biệt lưu ý khi chó cưng của mình bước vào giai đoạn này:
- Ngăn chặn mang thai ngoài ý muốn: Trừ khi bạn là người nhân giống có kinh nghiệm và có kế hoạch cụ thể, việc mang thai ngoài ý muốn có thể gây ra nhiều vấn đề. Việc giám sát và cách ly là biện pháp hiệu quả nhất. Một sự lơ là nhỏ cũng có thể dẫn đến kết quả không mong muốn.
- Rủi ro sức khỏe: Chu kỳ salo có thể làm tăng nguy cơ mắc một số bệnh ở chó cái chưa triệt sản theo thời gian, chẳng hạn như viêm tử cung (pyometra) – một bệnh nhiễm trùng tử cung nghiêm trọng, hoặc khối u vú.
- Thay đổi hành vi: Chó có thể trở nên khó tính hơn, dễ giật mình hoặc ngược lại là dễ bỏ nhà đi. Hiểu được những thay đổi này giúp bạn ứng xử phù hợp và kiên nhẫn hơn với cún cưng.
- Tầm quan trọng của triệt sản: Nếu bạn không có ý định cho chó sinh sản, việc triệt sản (đối với cả chó cái và chó đực) là một giải pháp rất nên cân nhắc. Triệt sản không chỉ loại bỏ mùa giao phối của chó cái và hành vi “tìm bạn tình” ở chó đực mà còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe lâu dài.
Đối với những chủ nuôi lo ngại về sức khỏe của thú cưng, đặc biệt là các vấn đề nghiêm trọng như chó bị ký sinh trùng máu hoặc những trường hợp đáng tiếc như nguyên nhân chó bị chết đột ngột, việc thăm khám thú y định kỳ, đặc biệt là trước và sau mùa giao phối, là vô cùng cần thiết để đảm bảo sức khỏe toàn diện cho chó cưng.
Có nên cho chó giao phối hay không?
Đây là một câu hỏi lớn mà nhiều chủ nuôi phải đối mặt. Quyết định này phụ thuộc vào nhiều yếu tố và cần được cân nhắc kỹ lưỡng.
Nếu bạn quyết định cho chó giao phối:
- Mục đích rõ ràng: Bạn muốn nhân giống để giữ lại dòng dõi, cải thiện giống, hoặc chỉ đơn giản là muốn trải nghiệm quá trình chó mẹ sinh con? Nếu là nhân giống chuyên nghiệp, bạn cần có kiến thức sâu rộng về di truyền, sức khỏe giống, và tiêu chuẩn breed.
- Đánh giá sức khỏe và chất lượng: Chó cái phải có sức khỏe tốt, không mắc các bệnh di truyền, có tính cách ổn định và phù hợp với tiêu chuẩn giống (nếu là chó thuần chủng). Chó đực cũng cần được đánh giá tương tự.
- Chuẩn bị sẵn sàng: Việc chăm sóc chó mẹ mang thai, đỡ đẻ, nuôi dưỡng và tìm chủ cho đàn con tốn rất nhiều thời gian, công sức và tiền bạc. Bạn có sẵn sàng đối mặt với những khó khăn như chó mẹ khó đẻ, đàn con yếu ớt, hoặc không tìm được chủ tốt cho tất cả các bé?
- Tìm hiểu về phối giống: Cần tìm hiểu về thời điểm phối giống thích hợp nhất (thường là ngày thứ 10-14 của giai đoạn Estrus), cách chọn chó đực phù hợp, và quy trình phối giống an toàn.
Nếu bạn không có kế hoạch hoặc kinh nghiệm nhân giống:
- Triệt sản là lựa chọn tốt: Như đã đề cập, triệt sản giúp loại bỏ mùa giao phối của chó cái, giảm thiểu hành vi quấy rầy ở chó đực, và mang lại nhiều lợi ích sức khỏe lâu dài. Đây là giải pháp được khuyến khích cho đa số chó cưng không tham gia chương trình nhân giống.
Chuyên gia Huấn luyện chó Trần Văn Lợi chia sẻ: “Nhiều người nghĩ cho chó đẻ một lứa là ‘tốt’ cho sức khỏe hoặc ‘để biết mùi đời’, nhưng thực tế không có bằng chứng khoa học nào chứng minh điều đó. Quyết định cho chó sinh sản nên dựa trên sự chuẩn bị kỹ lưỡng và mục đích rõ ràng, không nên vì những suy nghĩ cảm tính.”
Khi nói về các giống chó cụ thể, chẳng hạn như chó pug bao nhiêu tiền hay những đặc điểm ngoại hình đặc trưng như chó có yếm trắng ở có, người nhân giống có trách nhiệm cần cân nhắc kỹ lưỡng về di truyền để đảm bảo đàn con khỏe mạnh và mang những đặc điểm mong muốn, tránh những vấn đề sức khỏe tiềm ẩn thường gặp ở một số giống.
Triệt sản có ảnh hưởng đến mùa giao phối của chó không?
Có, triệt sản (phẫu thuật cắt bỏ buồng trứng và tử cung ở chó cái) sẽ loại bỏ hoàn toàn chu kỳ động dục hay mùa giao phối của chó. Khi buồng trứng bị cắt bỏ, cơ thể chó cái sẽ không còn sản xuất hormone sinh sản theo chu kỳ nữa, do đó không còn trải qua các giai đoạn Proestrus, Estrus, Diestrus và Anestrus.
Lợi ích của việc triệt sản:
- Loại bỏ hoàn toàn khả năng mang thai ngoài ý muốn.
- Ngăn ngừa các bệnh liên quan đến hormone như viêm tử cung, u nang buồng trứng, giảm nguy cơ ung thư vú (đặc biệt nếu triệt sản sớm).
- Loại bỏ sự bất tiện của việc chảy máu và thay đổi hành vi trong mùa salo.
- Đối với chó đực, triệt sản (cắt bỏ tinh hoàn) cũng giúp giảm đáng kể hành vi đánh dấu lãnh thổ bằng nước tiểu, bồn chồn khi có chó cái salo gần đó, và giảm nguy cơ mắc các bệnh về tuyến tiền liệt và ung thư tinh hoàn.
Triệt sản là một thủ thuật an toàn và phổ biến, mang lại cuộc sống thoải mái và khỏe mạnh hơn cho chó cưng của bạn.
Kết luận
Hiểu rõ về mùa giao phối của chó là kiến thức cơ bản nhưng vô cùng quan trọng đối với mỗi chủ nuôi. Từ việc nhận biết các giai đoạn, dấu hiệu cho đến cách chăm sóc và những lưu ý cần thiết, tất cả đều góp phần đảm bảo sự an toàn, sức khỏe và hạnh phúc cho người bạn bốn chân của chúng ta. Dù bạn có kế hoạch cho chó sinh sản hay không, việc trang bị kiến thức về chu kỳ động dục giúp bạn trở thành một người chủ có trách nhiệm, biết cách quản lý hành vi của chó và đưa ra những quyết định tốt nhất cho cuộc sống của chúng. Hãy luôn quan sát cún cưng thật kỹ và đừng ngần ngại tham khảo ý kiến của bác sĩ thú y khi có bất kỳ băn khoăn nào nhé!